مصاحبه حوری صهبا با ایرج آذرین

مزدک لیان
28 اکتبر 2017

صد سال از پیروزی کارگران در انقلاب اکتبر (هفتم نوامبر 1917) می گذرد. در این مدت البته دست راستی ها (و نیز سوسیال دموکرات ها) لحظه ای در تخریب و تخطئه این انقلاب و نیز لنینیسم درنگ نکرده اند. تخریب و تخطئه ای که عمدتا یا بر داده های یکسر نادرست تاریخی (و به عبارت دقیق تر تحریف حقیقت) استوار است و یا بر توجیهات ایدئولوژیک. یک روز بر مساله دموکراسی انگشت می گذارند و روز دیگر بر مساله حزب. هدف شان البته همواره ثابت است.
اما چرا بررسی تجارب انقلاب اکتبر هنوز هم برای کارگران درس آموز است؟ شکی نیست که سرمایه داری صد سال پیش با سرمایه داری امروز بسیار متفاوت است. و این نه فقط از منظر اقتصادی (مثلا تغییر شکل انباشت)، بلکه از منظر سیاسی (چه در سطح داخلی و چه در سطح بین المللی) و نیز از منظر گستره بین المللی نفوذ کاپیتالیسم قابل توجه است. اما شرط اصلی پیش آمدن شرایط انقلابی در 1917 بحران اقتصادی و به تبع آن بحران سیاسی و جنگ بود. از سال 2008 تا امروز، شاهد درگیری سرمایه داری با یکی از شدیدترین بحران های تاریخ اش بوده ایم. بحرانی که کارگران را با بیکاری، بدهی، فقر و فلاکت فزاینده درگیر کرده است. بحرانی که نه فقط در عرصه اقتصاد که در عرصه سیاست نیز حاکمان را مشوش کرده است. با همه اینها اما سوسیالیست ها (دستکم در کشورهای پیشرفته کاپیتالیستی) همچنان در موقعیت ضعف قرار دارند. و این نیروهای فاشیستی و شبه فاشیستی هستند که کارگران را به خود جذب می کنند (برای مثال در امریکا، جمهوری چک، آلمان، اتریش، هلند و سوئد و به ویژه در مورد جبهه ملی در فرانسه). در یکی دو کشوری هم احتمال پیروزی چپ ها می رفت (یونان، اسپانیا، پرتغال و امثال آنها) به دلایل مختلف (از جمله فرصت طلبی پسامدرنیست هایی چون سیریزا و پودموس) فرصت از دست رفت.
البته این به آن معنی نیست که دلیل پیروزی انقلاب اکتبر باور عمومی بر امکان پیروزی انقلاب بود و دلیل شکست چپ در امروز ناباوری به این امکان. صد سال پیش هم کسی فکر نمی کرد در میانه بزرگترین جنگی که تا آن مقطع کسی به خود دیده بود، یکباره وضعیت می تواند عوض شود. ولی انقلاب کارگران ناممکن را ممکن کرد. امروز هم در دل بحران بزرگ 2008، با اینکه به نظر ناممکن می آید، اما وضعیت جهان، به ویژه در کشورهای پیرامونی، شکننده است (چنانکه در کشورهای پیرامونی اروپا دیدیم). در شرایط بحران اقتصادی (و به تبع آن تندپیچ هایی در دل یک بحران سیاسی محتمل) هنوز کاملا امکان وقوع انقلاب های کارگری وجود دارد. تمام تبلیغات علیه انقلاب اکتبر هم قرار است همین امکان را کاهش دهد. با این هدف است که “روشنفکران” دانشگاهی در تهران کنفرانس برگزار می کنند و به تقلید از تئوریسین های جنگ سردی انقلاب اکتبر را کودتا می خوانند و لنین را جاسوس!
در چنین شرایطی است که بررسی دستاوردهای انقلاب اکتبر از هر نظر (چه از نظر تحلیلی و چه از نظر عملی) می تواند برای فعالان سوسیالیست و به ویژه کارگران آگاه حیاتی باشد.
چهار سال پیش، در تلویزیون به پیش!، حوری صهبا مصاحبه نسبتا مفصلی داشت با ایرج آذرین درباره انقلاب اکتبر و میراث اش برای مبارزات امروز کارگران که در آن به تفصیل به “انتقادات” دست راستی ها از جمله مساله نبود دموکراسی، حکومت تک حزبی، انقلاب یا کودتا و جز آن پرداخته شده است. در سال گذشته نیز این گفتگو را با مقدمۀ مشابهی در همین سایت انتشار دادیم. در آستانه صدمین سالگرد انقلاب انتشار دوباره این مصاحبه را مفید دیدیم. با ذکر این نکته که در دو ویدیوی نخست تصویر برای چند دقیقه به دلیل مسئله کپی رایت مسدود شده است.